Böyrəküstü vəzin qabıq maddə hormonları
Adrenal Steroid paneli
Steroid hormonlarının sintezi bir neçə fermentin təsiri altında xolesterinin müxtəlif funksiyaları yerinə yetirən aktiv birləşmələrə çevrildiyi çox mərhələli bir prosesdir. Fizioloji təsirindən asılı olaraq steroid hormonlar minerakortikoidlərə, qlükokortikoidlərə və cinsi hormonlara bölünür. Mineralokortikoidlər və qlükokortikoidlər yalnız adrenal korteksdə, cinsi hormonlar isə həm adrenal korteksdə, həm də cinsi vəzilərdə və piy toxumasında əmələ gəlir. Bədən reproduktiv sistemin və cinsi xüsusiyyətlərin normal inkişafı, su-elektrolit balansının və damar tonunun qorunması, həmçinin ətraf mühit amillərinə uyğunlaşma üçün zəruri olan müəyyən bir konsentrasiyaya və steroid hormonlarının nisbətinə çatır. Bu nisbətin pozulması geniş spektrli xəstəliklərin inkişafına səbəb olur, bunlardan ən vacibləri virilizasiya sindromlarıdır (polikistik yumurtalıq sindromu, Kuşinq xəstəliyi, adrenal korteksin adenoması və karsinoması (Kuşinq sindromu), həmçinin adrenal korteksin anadangəlmə hiperplaziyası). Qeyd etmək lazımdır ki, bu xəstəliklərin differensial diaqnostikası yalnız klinik əlamətlər əsasında aparıla bilməz, o, steroid hormonların və onların prekursorlarının (cəmi 12 birləşmə) səviyyəsinin hərtərəfli müəyyənləşdirilməsinə əsaslanır. Bu analiz steroid hormonların hər üç qrupunun eyni vaxtda qiymətləndirilməsinə imkan verir. Beləliklə, kortikosteron və deoksikortikosteron aldosteronun prekursorlarıdır və buna görə də onların konsentrasiyasının ölçülməsi orqanizmdə mineralokortikoidlərin sintezinin xüsusiyyətlərini qiymətləndirməyə imkan verir. 17-OH-progesteron (17-OPG), 21-deoksikortizol, kortizol və kortizon səviyyəsinin təyini qlükokortikoid sintezinin mərhələlərini xarakterizə etməyə imkan verir. Progesteron, androstenedion, dehidroepiandrosteron (DHEA) və testosteron cinsi hormonlardır.
Analiz nə üçün istifadə olunur?
• Virilizasiya sindromu ilə təzahür edən xəstəliklərin diaqnostikası üçün;
• adrenogenital sindromun klinik formalarının differensial diaqnostikası üçün;
• adrenal çatışmazlıq əlamətləri olan xəstədə hipotalamo-hipofiz-adrenal sistemin funksiyasını qiymətləndirmək.
Analiz nə vaxt təyin olunur?
• Hiperandrogenizm əlamətləri olan xəstəni müayinə edərkən (yuxarı dodağın üstündə, çənədə tüklərin böyüməsi, qarının “ağ xətti”, kəskin sızanaqlar, səs tembrinin dəyişməsi, klitoromeqaliya, əzələ kütləsinin artması);
• cinsi differensiasiyanın pozulması əlamətləri olan körpənin müayinəsi zamanı (həm qadın, həm də kişi xüsusiyyətlərinə malik olan xarici cinsiyyət orqanları);
• böyrəküstü vəzi çatışmazlığı əlamətləri (zəiflik, yorğunluq, ürəkbulanma, qusma, əzələ kütləsinin və çəkisinin azalması, iştahanın pozulması, hipotenziya, şüurun pozulması) olan xəstəni müayinə edərkən.
Hormonlarla bağlı yaranan xəstəliklərin diaqnozunda çətinlik çəkirsinizsə böyrəküstü vəzin qabıq qatında (adrenal cortex) və periferik toxumalarında (peripheral tissue) sintez olunan hormonların diqnostikasında Qızıl standart hesab edilən Tandem MS-də panel olaraq yoxlanılması mütləqdir.
Adrenal Steroid Panelinə daxildir:
• Kortizol
• Progesteron
• DHEA-S
• DHEA
• Aldosteron
• Testosteron
• 17-OH Progesteron
• Pregnenolon
• 17-OH Pregnenolon
• Androstenedion
• 11-deoksikortisol
• Dihidrotestosteron (DHT)
• 11-deoksikortikosteron
• Kortikosteron