Vitamin B12 (Sianokobalamin)

B12 vitamini, fol turşusu ilə birlikdə, normal eritropoez prosesində mühüm rol oynayır. Bu vitaminlərdən hər hansı birinin çatışmazlığı meqaloblastik anemiyanın inkişafına səbəb olur. B 12 vitamininin dərman formalarının tərkibinə sian qrupu və kobalt atomu daxil olduğuna görə, ona siankobalamin adı verilmişdir (təbii mənbələrdə isə sərbəst  B12 vitamininin tərki­bində sian qrupu olmur). Bu vitaminin tərkibində kobaltın miqdarı ümumi kütlənin 4,5%-i qədərdir. B12 vitamini tərki­ bində metal ionu olan yeganə vitamindir. Bu vitamini sintez edən mikroorqanizmlərin metabolizmində kobaltın mühüm rolu vardır. B12 vitamini orqanizmdə metil qruplarının akseptoru olmaqla, metabolizm prosesində müxtəlif frmksiyalan yeri­nə yetirir. Məsələn, zülalların və metionin aminturşusunun sintezi zamanı orqanizmdə BI2 vitamininin daşıdığı metil qruplarından istifadə edilə bilər; nuklein turşularının tərkibinə daxil olan azot əsaslarının biosintezində isə B12vitamininin bu funksiyasının daha böyük əhəmiyyəti vardır.

B12 vitamininin əsas bioloji funksiyalarından biri fol tur­şusu ilə birlikdə hüceyrələrin bölünmə yolu ilə çoxalması üçün lazım olan DNT-nin sintezini tə'min etməkdən ibarətdir. B12 vitamini çatışmazlığının əsas səbəblərindən biri - mədənin selikli qişasından ifraz edilən daxili antianemik amilin çatış­mazlığıdır. Bu amil mədə şirəsinin tərkibinə daxil olur; kimyəvi strukturuna görə qlikoproteinlər qrupuna aid olan da­  Kaslin daxili amili adlanır. Daxili amil B12 vitamini ilə birləşərək, mürəkkəb zülal kompleksi əmələ gətirir. Bu kompleks bağırsaqlarda B12 vitaminini par­çalanmaqdan qoruyur və onun soruİmasına şərait yaradır. Sər­bəst B12 vitamini isə bağırsaqlardan sorula bilmir və yalnız bağırsaq bakteriyalan tərəfindən mənimsənilir.

B12 vitamini çatışmazlığı qanyaradıcı sistemin funksiya­sında daha dərin dəyişikliklər törədir. Bu zaman sümük iliyin­ də eritropoez prosesi - normoblast hüceyrələrin normal şəkil­ də bölünməsi və yetkin eritrositlərin (normositlər) əmələ gəl­məsi mümkün olmur. Eyni zamanda leykosit və trombositlərin sələfləri olan hüceyrələrin inkişafı da ləngiyir. Bundan əlavə, B12 vitamini çatışmazlığı şəraitində sinir hüceyrələrinin də strukturunda və funksiyalarında dəyişikliklər baş verir. Beləliklə, B12 vitamininin normal miqdarı orqanizmin böyüməsini, sinir sisteminin inkişafının və qanyaranma prosesinin normal gedişini təmin edir. Bu vitaminin çatışmazlığı isə həmin pro­seslərin pozulması ilə müşayiət edilir.

Təbii mənbələri:
Təbii şəraitdə bakteriyalar tərəfindən sintez edilir. Eyni zamanda qidaların bakterial fermentasiyası nəticəsində də əmələ gəlir. Ən çox ət, qaraciyər, böyrək və ürəkdə olur. 100 dərəcədən artıq temperaturda parçalanır.

Günlük tələbat: 1-3 mkq

Artmasına səbəb olan hallar:
Kəskin hepatit, qaraciyər koması, xronik qaraciyər çatmamazlığı (qaraciyər sirrozu), kəskin və xronik mieloleykoz, eritromieloz, monositar leykoz, limfoleykoz, qaraciyərdə xərçəng metastazı, zülal qəbulunun çatmamazlığı.

Azalmasına səbəb olan hallar:
Meqaloblast anemıya, Adısson-Bırmer xəstəliyi, MBT rezeksiyasından sonrakı vəziyyət, nazik bağırsağın xronik iltihabı xəstəlikləri və anatomik qüsuru: qurd invaziyası, alkoqolizm, alimentar B12 defısiti, neomitsin, sitostatiklər, aminosalisil turşusu, aminoqlikozidlər, askorbin turşusu, fenitoin, fenobarbital, piramidon qəbulu, nazik bağırsağın şüalanması, pemitsıoz anemiya, atrofık qastrit, sorulmanın pozulması, qidada vitamin defısiti (vegeterianlarda), hamiləlik.