Very Low density lipoprotein(VLDL),Çox aşağı sıxlıqlı lipoprotein(ÇASLP)
Lipidogram və ya lipid profili, müxtəlif qan fraksiyalarının lipidlərinin (yağların) səviyyəsini təyin edən müayinədir. Lipid (yağ) mübadiləsinin pozulmasını aşkar etməyə və ürək-damar xəstəliklərinin inkişaf riskini qiymətləndirməyə imkan verir. Lipid mübadiləsinin pozulması damarların aterosklerozunun və ürək-damar sisteminin xəstəliklərinin inkişafında mühüm rol oynayır. Elmi cəhətdən sübut edilmişdir ki, qanda yüksək xolesterin səviyyəsi (hiperxolesterinemiya) və damar divarında lokal iltihabi dəyişikliklər arterial divarın qalınlaşması və sərtləşməsi, sonra isə yerli qan dövranının pozulması riskini artırır. Aterosklerotik damar xəstəliyi, statistikaya görə, miokard infarktı,vuruş və böyrək patologiyası ehtimalını artırır.
Lipidoqram, ümumi xolesterolun normal səviyyədə olsa belə, qan plazmasının aterogenliyini (aterosklerozun inkişaf tendensiyası) qiymətləndirməyə imkan verir. Lipid profilinin öyrənilməsində trigliseridlər, ümumi xolesterin (xolesterol), yüksək, aşağı və çox aşağı sıxlıqlı lipidlər kimi göstəricilər müəyyən edilir, onların nəticələrinə Aterogenlik əmsalı hesablanır.
Xolesterol mühüm üzvi maddədir. Əsasən qaraciyər tərəfindən sintez olunur (endogen xolesterol), həmçinin qismən qida ilə bədənə daxil olur (ekzogen xolesterin). Xolesterin orqanizmin bütün orqan və toxumalarının hüceyrə membranlarını əmələ gətirir, tam inkişaf, böyümə və yetkinlik üçün zəruri olan steroid hormonların xəbərçisidir, bağırsaqlardan qida maddələrinin sorulmasını təmin edən öd turşularının sintezində iştirak edir. Xolesterol qanda lipoproteinlərlə birlikdə dövr edir.
Lipid profilini araşdırarkəm, ürək-damar xəstəliklərinin inkişafı üçün digər risk faktorlarını nəzərə almaq lazımdır. Bunlara yaş, cins, dislipidemiya və ürək və qan damarlarının xəstəliklərinə irsi meylilik, pozulmuş karbohidrat mübadiləsi (şəkərli diabet), yüksək qan təzyiqi, piylənmə, siqaret, alkoqol qəbulu və böyrək patologiyalarıda daxildir.
Analiz nə üçün istifadə olunur?
- Ürək-damar xəstəliklərinin inkişaf riskini qiymətləndirmək;
- Koroner ürək xəstəliyi, hipertoniya, ürək və qan damarlarının aterosklerozu, böyrək patologiyası, şəkərli diabet xəstələrinin dinamik monitorinqi üçün.
- Ailədə hiperkolesterolemiya və miyokard infarktı və ya vuruş riski yüksək olan xəstələri qiymətləndirmək.
- Lipidləri azaldan terapiya və pəhrizə nəzarət etmək.
Analiz nə vaxt təyin olunur?
- Sağlam insanların profilaktik müayinəsi zamanı (20 ildən sonra qanda lipidlərin səviyyəsini hər 5 ildən bir müəyyən etmək tövsiyə olunur);
- Ümumi xolesterolun artması ilə;
- Yüksək xolesterol tarixi ilə;
- Yüklü irsi tarixlə (şəkərli diabet, vuruş, miokard infarktı, arterial hipertansiyon);
- Ürək-damar ağırlaşmalarının riskini artıran amillər varsa (kişilərdə 45 yaşdan yuxarı, qadınlarda 55 yaşdan yuxarı, siqaret çəkmə, artıq çəki, karbohidrat mübadiləsinin pozulması, yüksək qan təzyiqi);
- Lipidləri azaldan bir pəhrizin və / və ya statinlərlə dərman müalicəsinin effektivliyinə nəzarət edərkən.
Ateroskleroz və ürək-damar xəstəliklərinin inkişaf riski aşağıdakı hallarda artır:
- ümumi xolesterol, LDL, VLDL, trigliseridlərin yüksək səviyyədə olduqda;
- aşağı HDL;
- aterogenlik əmsalı - 3-dən çox olduqda.