Anti-Müller Hormonu
Antimüller hormon (AMH)
Antimüller hormonun funksiyası:
AMH-ın əsas funksiyası – hipofizin follikulstimuledici hormonu – FSH-ın təsirini və uyğun olaraq, folliklulların böyüməsini blokada etməkdir.
Bütün reproduktiv dövr ərzində yumurtalıqlarda yumurta hüceyrələr yetişir. Əvvəlcə onlar qeyri-aktiv primordial follikullarda yerləşir. Hər bir tsikldə bu follikulların bir hissəsi (3-dən 30-a qədər) böyüməyə başlayır. Lakin, sona qədər yalnız biri yetişir, qalanları sovrulub gedir.
Ümumiyyətlə, doğulduqda qızların yumurtalıqlarında 1-2 milyona qədər primordial follikul olur. Birinci menstruasiyaya qədər onlardan 300-400 mini qalır. Sonra onların sayı azalmaqda davam edir və menopauzada 1000-ə çatır.
Bütün tsikl ərzində FSH belə follikulların birinə təsir edərək onu dominanta çevirir. Ondakı yumurtahüceyrə yetişir və ovulyasiya baş verir. Bu proses menopauzada başa çatır. Antimüller protein FSH-ın digər follikullara təsirini blokada edərək, onların aktiv inkişaf fazasına keçməsinə imkan vermir.
Əgər antimüller hormonun səviyyəsi normadan aşağı olarsa, primordial follikullar daha tez tükənər və menopauza erkən başlayar.
Follikulların preovulyator mərhələyə keçməsi üçün FSH-ın müəyyən konsentrasiyası tələb olunur. AMH-ın aşağı səviyyəsi onların stimulyasiyaya həssaslığını artırır və daha tez inkişaf edərək vaxtından əvvəl ovulyasiyasına səbəb olur.
Follikulların böyüməsi və ovulyasiyası barədə daha ətraflı eyni adlı məqaləmizdə tanış ola bilərsiniz.
Yaş artdıqca primordial follikulların sayı azalır və AMH-ın səviyyəsi aşağı düşür. Praktikada AMH-ın konsentrasiyasından pasientin fertillik səviyyəsinin, yəni, hamilə qalmaq qabiliyyətinin qiymətləndirilməsində istifadə olunur.
Hormonun səviyyəsi qan analizi ilə təyin olunur. Onun göstəricisi follikulların miqdarını, yəni, pasientin ovarial rezervini dəqiq əks etdirir. Əlavə olaraq, hər tsikldə UZİ-də antral follikulların sayı və ölçüsünü göstərmək olar.
Ovarial rezervin təyin olunmasının digər göstəricilərinə qanda FSH və estradiolun konsentrasiyasını göstərmək olar. Lakin, sonuncuların səviyyəsi dəyişkən olduğundan, follikulların aktivliyi barədə dəqiq informasiya vermir.
AMH-ın mayalanma üçün normal göstəriciləri qadının yaşına uyğun dəyişir.
Göstəricinin normadan kənara çıxması bir sıra xəstəliklərin, o cümlədən, sonsuzluğun əlaməti ola bilər.
AMH-ın aşağı səviyyəsi və sonsuzluq
AMH-ın qanda konsentrasiyasının aşağı olması aşağıdakı hallarda müşahidə oluna bilər:
- Birincili ovarial çatmamazlıq
Endometrioz
- Endometrioz xəstəliyi endometriumun uşaqlıq boşluğundan kənarda inkişafı ilə xarakterizə olunur və pasientlərin çox yarısında müşahidə olunan erkən menopauzanın potensial səbəbidir. Endometriozu olan xəstələrdə yaş artdıqca AMH-ın səviyyəsi daha çox düşür, nəinki sağlam qadınlarda.
- Yumurtalıqların çatmamazlığı;
AMH-ın təyini bu vəziyyətdə müalicə başlamazdan qabaq əhəmiyyətli ola bilər. O, kimya- və şüaterapiyasından sonra sonsuzluq riskini qiymətləndirməyə kömək edə bilər.
- Autoimmun vəziyyətlər;
AMH-ın yüksək konsentrasiyası aşağıdakı xəstəliklərdə qeyd olunur:
- Polikistik yumurtalıqlar sindromu. Yumurtalıqların polikistozu olan pasientlərdə androgenlərin konsentrasiyası yüksəlir və antral follikulların sayı artır, həmçinin, antimüller hormonun da səviyyəsi yüksəlmiş olur. AMH-ın konsentrasiyasının yüksək olması polikistik over sindromunun digər əlamətləri – oliqomenoreya, aybaşının olmaması və insulinə rezistentlik ilə əlaqəlidir. Maraqlıdır ki, polikistozu müalicə etdikdə AMH-ın da səviyyəsi düşür;
- Yumurtalıq xərçəngi.
AMH-ın yumurtalıqların qranulyar hüceyrələrində sintez olunduğunu nəzərə alsaq, bu hormonun yüksək səviyyəsi qranulyar-hüceyrəli şişin əlaməti ola bilər. Həmçinin, bu göstərici şişə görə müalicə almış pasiyentlərin dinamik müşahidəsində istifadə olunur ki, residivi vaxtında aşkarlamaq mümkün olsun.