17-β-estradiol
Estradiol
Qadınlarda hormonal balansın dəyərləndirilməsi, kişilərdə feminizasiya əlamətlərinin səbəbinin araşdırılması zamanı istifadə olunur. Bundan başqa təlimatlı hamiləlik tətbiqi zamanı, ovulyasiya müşahidəsi üçün ardıcıl ölçmə aparılır. Daha nadir hallarda qadınlarda və kişilərdə estradiol sintez edən şiş ehtimalının araşdırılması zamanı ehtiyac olur. Qadınlarda hipoqanadizm, serumda estradiol konsentrasiyasının gözlənilən səviyyədən aşağı olması ilə xarakterizə olunan bir kliniki şəkildir. Polikistoz yumurtalıq sindromunda menstruasiya pozğunluqları ilə yanaşı, qanda estradiol konsentrasiyasının yüksəlməsi diqqəti cəlb edir. Kişilərdə ginekomastiya və feminizasiya əlamətlərinin dəyərləndirilməsi zamanı estradiol ölçülməsilə yanaşı olaraq testosteron və böyrəküstü vəzi mənşəli androgen ölçülməsi də aparılır.Estradiolun əsas funksiyalarına aiddir:
- sümük toxumasının bərkliyini təmin etmək;
- ürək-damar və sinir sistemlərinin fəaliyyətinə nəzarət etmək;
- xolesterinin səviyyəsini normallaşdırmaq;
- su-duz balansını lazımi səviyyədə saxlamaq;
- aybaşı tsikli və reproduktiv funksiyanın başlamasını və müntəzəmliyini təmin etmək;
- cinsi davranışın psixoloji xüsusiyyətlərinin formalaşdırmaq.
Estradiolun səviyyəsi menstrual tsiklin fazasından asılıdır. Siklin əvvəllərində onun səviyyəsi minimal olur, ikinci yarısında isə, qəflətən artır. Ovulyasiyadan qabaq maksimuma çatır və beləliklə endometriumu mayalanmış yumurta hüceyrənin birləşməsinə hazırlayır. Əgər mayalanma baş verməzsə, endometrium qopur və aybaşı qanı ilə xaric olur.
Hamiləlik zamanı estradiolun konsentrasiyası artaraq, doğuşdan qabaq maksimal dərəcəyə çatır. 50 yaşından sonra, onun səviyyəsinin təbii azalması baş verir.
Estradiol analizi tək başına diaqnoz üçün yetərli deyil. Lakin sonrakı müayinələrin təyin olunmasında yol göstərə bilər.
Aşağıdakı vəziyyətlərin səbəblərini araşdırmaq üçün estradiol testi istək edilə bilər:
- Yumurtalıqların, plasentanın və ya böyrəküstü vəzlərin işini qiymətləndirmək;
- Qadın və kişilərdə fərqlilik göstərən qoltuqaltı tüklərin böyüməsi, süd vəzilərin inkişafı kimi ikincili cinsi xüsusiyyətlərdə anormal inkişafı;
- Anormal menstruasiya;
- Amenore (Menstruasiya yoxdur);
- Anormal vaginal qanaxma;
- Postmenopauzaal qanaxma;
- Qadınlarda sonsuzluq;
- Yüksək temperatur, gecə tərləmələri və nizamsız menstruasiya kimi premenopauzal simptomlar;
- Menstruasiya qanamasının tamamilə dayandırıldığı və menopauza əlamətlərinin göründüyü vəziyyətlər;
- Qadın və ya kişi cinsi xüsusiyyətlərinin normal inkişaf etmədiyi şəxslərdə;
- Yumurtalıqların şişi. Yumurtalıq şişinə işarə edən simptomlar varsa, E2 səviyyələrinin yoxlanması;
- Yumurtalıqların funksiyasının azalması (yumurtalıq hipofonksiyası);
- Erkən və ya gec yetkinlik. Uşaqların yetkinlik yaşına gözləniləndən daha erkən və ya daha gec daxil olduğu düşünülürsə, estradiol testi təyin oluna bilər. Normal estradiol səviyyəsindən daha yüksək olması yetkinliyin daha erkən başlandığını göstərir. Bu, erkən yetkinlik olaraq bilinən bir vəziyyətdir;
- Kişilərdə yüksək estrogen səviyyəsinin səbəbini təyin etmək üçün;
- Menopauzadakı qadınlarda hormonal müalicənin gedişatının izlənməsi;
- Sonsuzluq müalicəsi olan qadınlarda müalicənin gedişatının izlənməsi.
Estradiol yüksəlməsinin səbəbləri hansılardı?
- Erkən yetişkənlik;
- Yumurtalıqlarda və ya xayalarda şişlər;
- Böyrəküstü vəz şişləri;
- Süd vəzi xərçəngi;
- Ginekomastiya;
- Hipertiroidizm;
- Hamiləlik;
- Qaraciyər serrozu və ya digər qaraciyər xəstəlikləri.
Estradiolun miqdarının qanda az olmasının səbəbləri nələrdir?
Adətən estradiolun qanda az olması yumurtalıqların funksiyasını düzgün yerinə yetirmədiyini göstərir. Buna səbəb olan vəziyyətləri aşağıdakılar kimi sadalaya bilərik:
- Klimaks və ya menopauza. Menopauza zamanı və sonrasında qadının bədənində yavaş-yavaş daha az estrogen və estradiol əmələ gəlir və bu menopauza zamanı müəyyən simptomların yaranmasına səbəb olur. Estradiol səviyyəsinə baxaraq, insanın menopauzaya girməyə hazır olub olmadığını və ya hazırda keçid mərhələsində olmağını təyin etmək olar.
- Turner sindromu. Qadınlarda normal olaraq iki X xromosomu var. Turner sindromlu qadınlarda iki deyil, yalnız bir X xromosomu mövcuddur. Turner sindromu genetik bir xəstəlikdir və xəstələrin qanında E2 səviyyəsi az olur;
- Yumurtalıq çatışmazlığı və ya vaxtından əvvəl menopauza. Yumurtalıqların 40 yaşından əvvəl işləməsi dayandıqda meydana gəlir. Bu vəziyyətə genetik xəstəliklər, toksinlər və ya autoimmun xəstəliklər səbəb ola bilər;
- Polikistik yumurtalıq sindromu (PCOS). Qadınlarda sonsuzluğun əsas səbəbidir. Çox müxtəlif şikayətlərə səbəb olan bir hormonal xəstəlikdir;
- Bədənin yağ nisbətinin az olması;
- Həddindən artıq idman etmək və həddindən az çəkili olmaq;
- Xroniki böyrək xəstəliyi;
- Hipopituitarizm. Hipofiz vəzinin az işləməsidir. Bu vəz, ifraz etdiyi hormonlarla yumurtalıqlardan E2 ifrazını stimullaşdırır;
- Hipoqonadizm. Yumurtalıqların və ya testislərin kifayət qədər hormon istehsal etmədiyi zaman meydana gələn vəziyyət;
- Gecikmiş yeniyetməlik. Aşağı estradiol səviyyələri gec yetkinliyi göstərə bilər.
Estradiol azlığının simptomları hansılardı?
- Yorğunluq;
- Zəiflik;
- Depressiya əhval-ruhiyyəsi;
- Diqqət yayınması problemləri;
- Tez-tez sidik yolu infeksiyaları;
- Menstural tsiklin pozulması;
- Menstruasiya olmamaq;
- Süd vəzilərinin həssaslığı;
- Baş ağrısı;
- Gecə tərləmələri;
- Sümüklərin asan qırılması.