Bordetella pertussis
Göy öskürəyin yaranma səbəbləri:
Göy öskürək bakteriyaları tənəffüs yollarının selikli qişasının qıcıqlandıran xüsusi toksinlər ifraz edir. Nəticədə diafraqma və bronx əzələllərinin, necə deyərlər, spastik öskürəyi yaranır. Öskürək refleksi tədricən uzunsov beyinin (baş beynin bir bölməsi) tənəffüs mərkəzində özünə yer edir ki, bu da öskürək tutmalarının güclənməsinə və tez-tez yaranmasına şərait yaradır. Xəstəliyin inkubasiya dövrü (yoluxmadan ilkin simptomların özünü göstərməsinədək olan period) adətən, 1-2 həftə çəkir. Göy öskürək tədricən inkişaf edir. Temperatur o qədər də yüksəlmir, zökəm və öskürək başlayır.
Göy öskürəyin əlamətləri:
Xəstə fit səsini xatırladan kimi nəfəs alır, tutmalı və ard-arda gələn öskürək müşahidə edilir. Bəzən belə tutmalar qusma, üzün göyərməsi və ya qızarması, bəlğəm gəlməsi ilə müşayiət olunur. Bir gün ərzində, xəstəliyin ağırlığından asılı olaraq, bu cür tutmaların sayı 20-30 və daha artıq ola bilər.
Xəstənin üzü şişkinləşır, bəzən dəridə qanaxmalar yaranır. Konyuktivit başlaya, dil yüyənində yara əmələ gələ bilər. Qıcolma ilə müşayiət olunan öskürək tutmaları sutkanın istənilən vaxtında, əsasən isə, gecə saatlarında və ya səhərə yaxın müşahidə edilir.
Göy öskürəyin ağırlaşmaları:
Göy öskürəyin ən çox rast gəlinən ağırlaşması – pnevmoniyadır, hansı ki, artıq başqa mikroblar – streptokok və stafilokoklar tərəfindən törədilir. Bir yaşa qədər olan uşaqlarda göy öskürək tutmaları bir neçə saniyədən başlamış, bir neçə dəqiqəyə qədər dvam edən tənəffüs dayanması yarada bilər. Bu zaman oksigen çatışmazlığından skelet əzələlərində qıcolmalar, ensafalopatiya və s. inkişaf edə bilər.
Klinik praktikada göy öskürəyin diaqnostikasında bir neçə laborator testlərindən istifadə olunur: qidalı mühitdə əkilmə analizi, birbaşa immunofluoressensiya (DIF), seroloji üsullar və polimeraza zəncirvari reaksiya (PZR) testi. PCR, bioloji materialda (məsələn, nazofarengeal aspiratda) infeksion agentin genetik materialının (DNT) fraqmentlərini aşkar etməyə və ən dəqiq və tez diaqnozun qoyulmasına imkan verən molekulyar diaqnostik üsuldur. PCR-in spesifikliyi 100%-ə çatır ki, bu da Bordetella pertussis-ə xas olan bir cüt primerin istifadəsi ilə bağlıdır.
Tədqiqat nə üçün istifadə olunur? Xəstəliyin kataral və erkən paroksismal mərhələlərində xüsusilə körpələrdə boğmacanın diaqnozu üçün istifadə olunur.
Analiz nə vaxt təyin olunur?
- Kataral mərhələdə göy öskürəyin simptomları olduqda: qızdırma, axan burun, burun tıkanıklığı, lakrimasiya;
- Paroksismal mərhələdə göy öskürək əlamətləri olduqda: dərin hırıltı, qusma, üzün dərisinin siyanozu ilə müşayiət olunan intensiv öskürək tutmaları;
- Xəstə göy öskürək ilə sıx təmasda olan bir xəstəni müayinə edərkən.
Müsbət nəticənin səbəbləri: göy öskürək; keçici daşıyıcı.
Mənfi nəticənin səbəbləri: göy öskürək yoxdur; doğru olmayan, mənfi nəticələr daha tez-tez biomaterial antibiotik müalicəsi fonunda gec paroksismal mərhələyə və sağalma mərhələsinə verildikdə müşahidə olunur.
Nəticəyə nə təsir edə bilər? Xəstəliyin mərhələsi - ən dəqiq nəticə xəstəliyin başlanğıcından sonra ilk 3-4 həftə ərzində təhlili keçərkən əldə ediləcəkdir. Xəstənin yaşı - 1 yaşa qədər xəstələrin müayinəsi zamanı ən dəqiq nəticə əldə ediləcək. Eritromisin və digər antibiotiklərin istifadəsi yanlış mənfi nəticələrə səbəb ola bilər.
Vacib Qeydlər
Təhlil müalicənin effektivliyini qiymətləndirmək üçün nəzərdə tutulmur. Tədqiqatın nəticəsi əlavə epidemioloji, klinik və laboratoriya məlumatlarından istifadə etməklə qiymətləndirilməlidir.
Tədqiqat nə üçün istifadə olunur? Xəstəliyin kataral və erkən paroksismal mərhələlərində xüsusilə körpələrdə boğmacanın diaqnozu üçün.